Το «μάτι» μιας ολόκληρης χώρας

Δεν ήταν ακριβώς προγραμματισμένο, αλλά η τύχη το έφερε έτσι. Την ημέρα που σύσσωμος (σχεδόν) ο πλανήτης καταδίκαζε τις δολοφονικές επιθέσεις κατά δημοσιογράφων, φωτογράφων και εικονοληπτών στη Γάζα, είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ το κρατικό Μουσείο της Βόννης και να πάρω μια γεύση από το έργο του σημαντικότερου φωτορεπόρτερ της μεταπολεμικής Γερμανίας. «Γιουπ Ντάρχινγκερ. Το μάτι της Δημοκρατίας» είναι ο τίτλος της έκθεσης, που ξεκίνησε πρόσφατα με αφορμή τα 100στα γενέθλια του γεννημένου στη Βόννη φωτογράφου, που συνέδεσε το όνομά του με όλα τα σημαντικά γεγονότα της πολιτικής και κοινωνικής ζωής της χώρας.

Οπτικοποιημένη συλλογική μνήμη

Μέσα από 130 εκθέματα ο επισκέπτης παίρνει μια πολύ ολοκληρωμένη εικόνα και της δουλειάς του αλλά και του τρόπου με τον οποίο εργαζόταν. Ουσιαστικά όμως απολαμβάνει μια εικονογραφημένη ξενάγηση εξπρές στην σύγχρονη γερμανική Ιστορία. Καταλαβαίνει γιατί αποκαλούν τις φωτογραφίες του «οπτικοποιημένη μνήμη μιας ολόκληρης εποχής». Της εποχής της Δημοκρατίας της Βόννης από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 μέχρι και την επανένωση και τη μεταφορά της πρωτεύουσας στο Βερολίνο.

Ο Ντάρχινγκερ ήταν τυχερός γιατί «η πόλη του» έγινε πρωτεύουσα και εδώ λαμβάνονταν επί δεκαετίες όλες οι μεγάλες αποφάσεις, εδώ γίνονταν όλες οι σημαντικές συναντήσεις και διαβουλεύσεις, τόσο στο προσκήνιο, όσο και στο παρασκήνιο, εδώ «παιζόταν» το παιχνίδι. Ήταν επίσης τυχερός να μπει σε αυτό το επάγγελμα ολόψυχα σε μια περίοδο που τα έντυπα ΜΜΕ άρχισαν να ανθίζουν στη Γερμανία και η ανάγκη για ζωντανές εικόνες, που θα γέμιζαν τις σελίδες δίπλα στα κείμενα γινόταν όλο και πιο επιτακτική.

Ένας περιζήτητος σπεσιαλίστας

Ήταν επί χρόνια μόνιμος συνεργάτης μεγάλων εντύπων, όπως το der Spiegel. H ικανότητά του να γίνεται το «μάτι μιας ολόκληρης χώρας» μιας μεταβαλλόμενης κοινωνίας έφερνε τα δικά του κλικ σε όλες τις μεγάλες γερμανικές εφημερίδες: Frankfurter Allgemeine Zeitung, Süddeutsche Zeitung, Die Zeit.

Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του από την εφημερίδα του SPD Vorwärts (Εμπρός), ως μέλος του κόμματος και αυτό τον έφερε κοντά σε μεγάλους πολιτικούς, όπως ο Βίλυ Μπραντ ή ο Χέλμουτ Σμιτ, τους οποίους συνόδευσε αργότερα σε πολλά ταξίδια τους στο εξωτερικό ως καγκελάριους. Όμως η δουλειά του γνώρισε γρήγορα την καθολική αναγνώριση και τον έκανε έναν περιζήτητο καταγραφέα του πολιτικού ρεπορτάζ. Κατάφερνε να «σκηνοθετεί» τους πολιτικούς, να τους βγάζει συχνά ένα πρόσωπο αληθινό, που γοήτευε τους αναγνώστες, να τους αποκαλύπτει με ένα δικό του τρόπο χωρίς να προκαλεί τη δυσθυμία τους.

Κάποιες φωτογραφίες του έχουν μείνει ιστορικές, όπως εκείνη του Ανατολικογερμανού ηγέτη Έριχ Χόνεκερ που το 1981 στον παγωμένο σταθμό του Γκούστροφ στην Ανατολική Γερμανία αποχαιρετούσε τον καγκελάριο Χέλμουτ Σμιντ μετά από μια ιστορική συνάντηση στο πλαίσιο της «Οστπολιτίκ», δίνοντας του μια καραμέλα για τον βήχα.

Εικόνες της πραγματικής ζωής

Ο Ντάρχινγκερ δεν ήταν όμως μόνο ένας «σπεσιαλίστας» της πολιτικής φωτογραφίας. Οι εικόνες του από την καθημερινότητα της Γερμανίας, ειδικά της δεκαετίας του ΄60 και του ΄70 καταφέρνουν λες με ένα μαγικό τρόπο να σε ταξιδέψουν πίσω στο χρόνο, σου μεταδίδουν την ατμόσφαιρα της εποχής, αποτυπώνουν την ίδια την εξέλιξη μιας κοινωνίας, που άλλαζε με γρήγορους ρυθμούς σε καιρούς συχνά ταραγμένους.

Η εργάτρια της αυτοκινητοβιομηχανίας, η αλλαγή βάρδιας στο εργοστάσιο του Λεβερκούζεν, τα παιδιά που αγοράζουν τσίχλες στον αυτόματο, οι πορείες ειρήνης.

Εννέα επίκαιρες θεματικές

Παράλληλα η έκθεση μας ταξιδεύει και σε εννέα θεματικές ενότητες, που κατέγραψε ο φακός του και μοιάζουν τόσο σημερινές αν και αφορούν προβληματισμούς και αντιπαραθέσεις προηγούμενων δεκαετιών. Η μόλυνση του Ρήνου από βιομηχανίες, η θέση των γυναικών, η οικονομική κατάσταση των νοσοκομείων, ο επανεξοπλισμός της Γερμανίας με την ένταξή της στο ΝΑΤΟ, η ενεργειακή κρίση, τα δικαιώματα των ξένων εργατών, οι ιστορικές υποθέσεις τρομοκρατίας και κατασκοπείας. Όλα θέματα τόσο «σημερινά», που σε βοηθούν ταυτόχρονα να πιάσεις την κόκκινη κλωστή της Ιστορίας, να θυμηθείς ότι τίποτα πολιτικό δεν προκύπτει από παρθενογένεση.

Ανεκτίμητης αξίας αρχείο

Η έκθεση δείχνει και τη λεπτομερή διαδικασία μετά την εμφάνιση των φιλμ, την επεξεργασία, το ρετουσάρισμα, το οποίο ήταν σπεσιαλιτέ της συζύγου του, ενώ αναφέρεται και στους δύο γιους του που συνέχισαν το έργο του. Το τεράστιο αρχείο που άφησε πίσω του μετά τον θάνατό του, το 2013, αποτελείται από 6 εκατομμύρια αρνητικά, 60 000 θετικά και 30 000 σλάιντς και επειδή κανείς ιδιώτης δεν θα μπορούσε να σηκώσει το κόστος συντήρησής του έχει παραχωρηθεί στο Ίδρυμα Φρίντριχ Έμπερτ. Η έκθεση δίνει μια μικρή μόνο γεύση από αυτόν τον τεράστιο όγκο ντοκουμέντων της σύγχρονης γερμανικής Ιστορίας. Αλλά είναι μια γεύση πραγματικά απολαυστική.