Ursula fon der Lajen na meti ruske propagande

Vijest da je avion u kojem je bila predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen možda bio meta ometanja GPS-signala, vjerovatno iz Rusije, iznenadila je mnoge u Evropi. Slični slučajevi se doduše dešavaju, ali su rijetki među političarima tog nivoa u EU. Bugarske vlasti, gdje se incident 31. avgusta dogodio, dovode ga u vezu s ratom Rusije protiv Ukrajine. Portparol predsjednika Rusije Dmitrij Peskov demantovao je umiješanost Moskve.

U Rusiji, a naročito na društvenim mrežama, ta priča izazvala je novi talas podsmijeha na račun predsjednice Evropske komisije. Tlo za uvrede više je nego plodno. Šezdesetšestogodišnja Fon der Lajen gotovo da je postala glavna meta ruske propagande. Grube opaske ruskih političara i medija o zapadnim državnicima odavno nisu iznenađenje. Ipak, slučaj Fon der Lajen izgleda poseban.

Udarci ispod pojasa

Predsjednicu Evropske komisije na društvenim mrežama najčešće vrijeđa odani Putinov saradnik i bivši predsjednik Rusije, a sada potpredsjednik Savjeta bezbjednosti, Dmitrij Medvedev. Jedan od njegovih omiljenih izraza za Fon der Lajen jeste „zla tetka-ginekolokinja“. Čitava karijera njemačke političarke, koja je studirala arheologiju, ekonomiju i medicinu i bila ministarka na pokrajinskom i saveznom nivou – između ostalog ministarka rada i ministarka odbrane – u ruskoj javnosti se često svodi na nekoliko godina, tokom kojih je radila kao doktor-asistent u ženskoj klinici u Hanoveru.

U decembru 2022. godine portparolka Ministarstva spoljnih poslova Marija Zaharova napisala je na Telegramu: „S obzirom na trenutno stanje Evropske unije, postalo je jasno zašto je jedna ginekolokinja imenovana za predsjednicu Evropske komisije."

Šef Zaharove, ministar spoljnih poslova Sergej Lavrov, nazvao je fon der Lajen u martu 2025. „firer Ursula". Povod su bili zahtjevi predsjednice Evropske komisije za jačanjem odbrambenih kapaciteta EU. Šale na ivici pristojnosti o Fon der Lajen postale su rutinske za voditelje popularnih političkih tok-šou emisija na ruskoj televiziji.

Šta je razlog za napade na Fon der Lajen?

Stručnjaci, koje je DW intervjuisao, navode nekoliko mogućih razloga za posebnu pažnju koju Fon der Lajen uživa u Rusiji. Oni to povezuju s njenom funkcijom, njenom politikom – i njenim polom. Izjave Medvedeva imale su za cilj da „Fon der Lajen prikažu smiješnom i kao političarku koju ne treba shvatati ozbiljno“, kaže Suzane Špan, ekspertkinja za rusku propagandu sa Univerziteta u Pasauu. Cilj Kremlja je, dodaje Špan, da „oslabi i podijeli EU kao međunarodnog aktera“.

Štefan Majster iz Njemačkog društva za spoljnu politiku (DGAP) ukazuje na ulogu Fon der Lajen u podršci Ukrajini – ali ne samo to. „Jasno je da Putinov sistem karakteriše toksična muškost i da on odbacuje žene u politici“, kaže Majster. „Istovremeno, riječ je o EU kao centralnom neprijatelju, nakon što se američka politika pod Trampom približila Rusiji. Fon der Lajen povezuje i jedno i drugo – EU kao nešto slabo i istovremeno kao ’zlo’ iz ruske perspektive, jer je značajno podržala Ukrajinu.“

Mržnja prema Hilari Klinton, mržnja prema Fon der Lajen

Andreas Umland iz Stokholmskog centra za istočnoevropske studije upoređuje verbalne napade na Fon der Lajen s načinom na koji se Rusija odnosila prema bivšoj američkoj ministarki spoljnih poslova Hilari Klinton.

„Ruska antipatija prema Ursuli fon der Lajen podsjeća na nekadašnju rusku kampanju protiv Hilari Klinton, koju su tada takođe demonizovali mediji pod kontrolom Kremlja. I Fon der Lajen i Klinton su odlučne političarke s jasnim stavovima o Putinovom režimu i njegovim velikim političkim uticajem u EU, odnosno SAD. One su za Rusiju, u kontekstu kritičke procjene Kremlja i s obzirom na vojnu podršku Ukrajini, prije jastrebovi nego golubovi.“

Od svih zapadnih državnika Fon der Lajen sebi dopušta neke od najoštrijih izjava o Moskvi. Godine 2022. rekla je da Rusija u Ukrajini mora da pretrpi „strateški poraz". Predsjednik Vladimir Putin to redovno ponavlja kada govori o ulozi Zapada u podršci Ukrajini.

„Fon der Lajen je 2022. godine odigrala ključnu ulogu u dodjeljivanju statusa kandidata za članstvo u EU Ukrajini, a 2025. je uticala na geopolitičku preorijentaciju Unije i jačanje njene odbrambene odgovornosti“, podsjeća Umland. Osim toga, razvila je političko prijateljstvo s Volodimirom Zelenskim.

U tom kontekstu, kaže stručnjak, nije iznenađujuće što je ona „postala meta ruskih kampanja klevete“.