Rukovodstvo SPC u službi Vučićevog režima

"Srbija je društvo razoreno nacionalizmom“, kaže beogradski teolog i istoričar Vukašin Milićević za DW. On je jedan od mnogih intelektualaca u Srbiji koji podržavaju studentske proteste.

Već više od deset mjeseci stotine hiljada ljudi izlaze na ulice u gotovo svim gradovima ove balkanske zemlje. Oni zahtijevaju nove izbore i suzbijanje rasprostranjene korupcije. Povod za protestni pokret bio je događaj iz novembra 2024. godine. kada se u Novom Sadu srušila nadstrješnica tek renovirane željezničke stanice. Zatrpala je 16 ljudi. Mnogi stanovnici optužuju predstavnike državne vlasti da su saučesnici u nesreći.

Prema dostupnim informacijama, „fušerski rad“ je jedan od uzroka tragedije. Do sada režim predsjednika Aleksandra Vučića (SNS) nije izveo odgovorne pred nezavisni sud. To ljuti mnoge građane. Demonstracije, koje predvode studenti i njihovi profesori na univerzitetima, sve se više šire. Oni sada zahtijevaju nove izbore. Da li će režim politički preživjeti proteste, trenutno je neizvjesno.

Pantelić: "Zaštita interesa korumpirane elite"

Ko javno podrži studente, kao što to čini Vukašin Milićević, mora računati na represije. Ono što je posebno u njegovom slučaju: vrh moćne Srpske pravoslavne crkve (SPC) pokrenuo je postupke protiv njega, postavši tako saučesnik autoritarnog srpskog vladara.

Kada je riječ o gušenju slobodnog mišljenja, patrijarh Porfirije i predsjednik Vučić često djeluju usklađeno. To je okolnost, koju Vukašin Milićević već dugo kritikuje. „To nema nikakve veze sa brigom o javnom interesu, već sa zaštitom interesa korumpirane elite, koja je praktično otela Srbiju“, kaže on za njemački međunarodni servis Dojče vele. Patrijarh i neki njemu bliski episkopi, poput Irineja Bulovića iz Novog Sada, dio su te elite.

Vukašin Milićević, rukopoloženi sveštenik i otac četvoro djece, i ranije je bio zapažen u javnosti. Na primjer, kada se prije nekoliko godina i u Srbiji proširio korona virus. Tada je kritikovao — kako je smatrao — neodgovorno ponašanje crkvenog rukovodstva tokom bogosluženja. Više episkopa, uključujući tadašnjeg patrijarha Irineja, kao i brojni sveštenici i vjernici, umrli su od posljedica infekcije virusom SARS-CoV-2.

Kritika Vukašina Milićevića na račun crkvenog rukovodstva imala je posljedice: više ne smije da služi liturgiju, a trenutno se nalazi pred takozvanim „crkvenim sudom“. To je crkveno tijelo, koje rješava sporove unutar vjerske zajednice. Članovi su episkopi i sveštenici. Predsjedava episkop nadležan za Beograd — patrijarh Porfirije. Ako Vukašin Milićević bude proglašen „krivim“, u najgorem slučaju mu prijeti isključenje iz crkve — što je za ovog pobožnog hrišćanina najteža kazna.

Milićević: Crkveno rukovodstvo treba odgovarati za servilnost prema državi

Ali, Vukašin Milićević se ne da zastrašiti. U razgovoru za DW zahtijeva da i crkveno rukovodstvo odgovara za svoje postupke — na primjer za servilnost prema državi. On dalje kaže da se mora istražiti pronevjera javnih sredstava i kršenje hrišćanskog morala od strane sveštenih lica.

Slično razmišlja i Blagoje Pantelić, koji godinama piše o religijskim temama i glavni je urednik najuticajnijeg teološkog portala na Balkanu („teologija.net"). Na tom portalu se i dalje slobodno objavljuju kritički tekstovi. Pantelić nije sveštenik, ali je studirao teologiju i planira da doktorira. Međutim, pošto kao i Vukašin Milićević podržava studentske proteste, crkveno rukovodstvo mu je već stavilo do znanja: od doktorata neće biti ništa. Patrijarhu Porfiriju Blagoje Pantelić prebacuje u razgovoru za DW da se stavio u službu režima. „To je neprihvatljivo", kaže on.

Pantelić dalje kritikuje posjetu patrijarha Porfirija i episkopa Irineja Moskvi u aprilu. Dok ruska vojska, uz blagoslov ruskog pravoslavnog patrijarha Kirila, vodi agresorski rat u Ukrajini, srpski gosti su se u Kremlju šalili sa predsjednikom Vladimirom Putinom. Štaviše: proteste u Srbiji su tamo okarakterisali kao „obojenu revoluciju“, koju navodno podstiče Zapad.

„Mjere protiv Milićevića i Pantelića treba posmatrati u kontekstu pokušaja kontrole teološkog diskursa“, kaže emeritus profesor teologije na Univerzitetu u Minsteru, Tomas Bremer. Za DW je rekao i da se teološke rasprave vode i van okvira koje kontroliše crkva. „To se neće moći spriječiti“, kaže profesor Bremer, jedan od najcjenjenijih stručnjaka za pravoslavlje na Zapadu.

Ako protestni pokret u Srbiji bude uspješan i ako sadašnji režim bude oboren, odgovornost će snositi i kadrovi koji su podržavali Vučića — bilo da su dio vojske, obavještajnih službi ili crkve.