Odbor EP: Podrška BiH, osuda Dodika

Odbor za vanjsku politiku Evropskog parlamenta (EP) usvojio je izvještaj kojim snažno potvrđuje podršku Bosni i Hercegovini (BiH) na njenom putu ka članstvu u Evropskoj uniji (EU), istovremeno oštro osuđujući secesionističke poteze Milorada Dodika i rukovodstva entiteta Republika Srpska (RS). Dokument, koji će biti proslijeđen na glasanje punom sazivu Parlamenta, podržan je s 56 glasova za, 13 protiv i 5 uzdržanih.

U izvještaju se ističe da proces evropskih integracija mora ostati zasnovan na načelima zasluga i poštivanju jedinstva, suvereniteta i teritorijalnog integriteta BiH, kao i jednakopravnosti svih njenih građana. Odbor poziva na ubrzanje neophodnih reformi, posebno u oblasti pravosuđa i borbe protiv korupcije, te na finalizaciju reformskih procesa, što su uslovi za pristup fondovima EU, uključujući Plan rasta za Zapadni Balkan i Instrument za reforme i rast.

Zabrinutost zbog stranih utjecaja i zastoja u reformama

Posebna pažnja posvećena je destabilizirajućim politikama i retorici iz RS-a. Odbor jasno označava Milorada Dodika i entitetsko rukovodstvo kao glavne aktere pokušaja podrivanja ustavnog poretka BiH. Ukazuje se da takva politika predstavlja direktnu prijetnju, ne samo evropskim integracijama zemlje, već i miru i stabilnosti u cijelom regionu.

Odbor izražava zabrinutost zbog širenja stranog uticaja, posebno iz Rusije i Kine, kroz dezinformacione kampanje i političku podršku destruktivnim politikama u BiH. U tom kontekstu, poziva Evropsku komisiju, Evropsku službu za vanjsko djelovanje (EEAS) i zemlje članice da preduzmu odlučne mjere, uključujući „ciljane sankcije“ protiv onih koji prijete stabilnosti BiH i sigurnosti Evrope.

Neophodan tim BiH za razgovore sa EU

U dokumentu se pozdravlja odluka Evropskog vijeća o otvaranju pristupnih pregovora s BiH, ali se upozorava na zastoje u ispunjavanju obaveza iz evropske agende. Naglašava se potreba za formiranjem snažnog i legitimnog pregovaračkog tima koji će zastupati BiH u dijalogu s evropskim institucijama. 

Poseban naglasak stavljen je na potrebu ustavne reforme kroz inkluzivan i transparentan proces koji bi postojeći Dejtonski okvir transformirao u održiv sistem upravljanja, sposoban da prevaziđe etničke podjele i osigura funkcionalnu i demokratsku državu. Time bi se, zaključuje se, stvorili uslovi za napredak BiH prema punopravnom članstvu u EU.

Dok odbor EP osuđuje Dodika, Orban ga poziva u goste

Usvajanje izvještaja dolazi u trenutku kada Milorad Dodik, protiv kojeg je u BiH raspisana potjernica zbog sumnje da podriva ustavni poredak, bez prepreka putuje u zemlje članice EU – uključujući Mađarsku, gdje je, navodno na poziv premijera Viktora Orbana, boravio u srijedu, 4. juna. Takvi primjeri, smatraju analitičari, dodatno podrivaju kredibilitet evropske politike prema Zapadnom Balkanu i zahtijevaju jasnije i odlučnije reakcije.

Njemačka je jedna od članica EU koje su uvele sankcije Dodiku i njegovim saradnicima zbog secesionističkog djelovanja. Bivši poslanik u njemačkom Bundestagu Josip Juratović vjeruje da njemačke sankcije sužavaju prostor djelovanja Miloradu Dodiku i da mogu biti primjer i drugim članicama EU – što se i preporučuje u izvještaju Vanjskopolitičkog odbora EP.

Sve manji manevarski prostor za Dodika?

„Krug političkog djelovanja Milorada Dodika sve se više sužava. Njegova komunikacija i poruke postaju neprihvatljive, čak bih rekao i nepodnošljive. On će, prije ili kasnije, morati posustati“, kaže Juratović za DW.

Dodaje da Dodikovo putovanje u Budimpeštu kod Viktora Orbana ne mijenja suštinu: „Nije ni važno je li to bilo na Orbanov poziv ili ne. Znamo kako je Orban pozicioniran unutar Evropske unije – na samoj margini prihvatljivog. Dodik time pokušava sugerisati da postoje članice Unije koje ga podržavaju. To mu ne donosi ništa konkretno, ali dodatno otežava evropski put BiH.“ 

Upozorenja – osude bez akcija ohrabruju destruktivne politike

Juratović smatra da ni srpski narod u BiH neće dugo tolerirati takvu politiku jer „velika većina građana iz reda sva tri konstitutivna naroda, uključujući i Srbe“, želi evropsku budućnost. „Dodik je glavna prepreka tom cilju“, kaže Juratović. Naglašava da stav prema Dodikovoj politici nije ograničen samo na Njemačku i Austriju, jer „sve više članica EU jasno pokazuje da ne može tolerirati politiku Milorada Dodika“.

Politički analitičar Srećko Latal, međutim, upozorava da još jedna u nizu osuda – bez konkretne akcije – samo ohrabruje destruktivne politike u BiH i lidere koji se protive normalizaciji prilika u zemlji i evropskom putu BiH. On izražava ozbiljnu zabrinutost zbog, kako navodi, napuštanja principa zaštite Dejtonskog sporazuma od strane EU.

Još jedna osuda: oglasio se i PIC

„Ignoriranjem kriza u BiH i Srbiji, EU dovodi u pitanje ne samo mir na Balkanu nego i sigurnost i stabilnost ostatka Evrope“, kaže Latal. On upozorava i na moguće posljedice takvog pristupa – „nove sukobe u regionu“ te jačanje ruskog, kineskog, turskog i uticaja islamskih zemalja, na šta se i upozorava u izvještaju Odbora EP-a. „Mogućnost sukoba u BiH oduvijek je bila realna opcija ako dođe do urušavanja Dejtona, a čini se da smo blizu toga“, zaključuje Latal.

Istovremeno s usvajanjem izvještaja Vanjskopolitičkog odbora EP, i Upravni odbor Vijeća za provedbu mira (PIC – Peace Implementation Council) osudio je nakon dvodnevne sjednice u Sarajevu „napade vlasti RS-a na ustavni i pravni poredak BiH i funkcionalnost njenih institucija“, ali bez jasne naznake upotrebe tzv. bonskih ovlasti visokog predstavnika.