Od Danblejna do Graca: Istorija pucnjava u školama u Evropi

Pucnjava u školi u austrijskom gradu Gracu odnijela je najmanje deset života. Tragedija je šokirala Austriju, gdje je nasilje vatrenim oružjem u obrazovnim ustanovama rijetkost. Bio je to najsmrtonosniji događaj ove vrste u zemlji u posljednjim decenijama.

Prema javnom servisu ORF, u austrijskim školama su od 1993. zabilježena četiri incidenta sa vatrenim oružjem. Međutim, sve do sada, nijedan od njih nije imao više od jedne žrtve — ne računajući počinioca. Slično se dogodilo i u drugim dijelovima Evrope tokom posljednjih decenija — a negdje je to dovelo i do promjena u zakonodavstvu.

Najsmrtonosnije pucnjave u školama u Evropi

Kada je napadač 1996. godine ubio 16-oro djece uzrasta između pet i šest godina u škotskom gradu Danblejnu, britanska vlada je brzo zabranila privatno posjedovanje pištolja.

Nakon masovnih pucnjava tokom 2000-ih u Njemačkoj je starosna granica za posjedovanje oružja podignuta i uvedene su nasumične kontrole kako bi se osiguralo da vlasnici oružja poštuju propise o njegovom čuvanju.

Godine 2002, izbačeni devetnaestogodišnji učenik Robert Štajnhauzer otvorio je vatru u školi u Erfurtu, ubivši 12 nastavnika, dvoje učenika, sekretaricu i policajku, prije nego što je izvršio samoubistvo.

Sedam godina kasnije, u gradu Vinendenu, na jugu Njemačke, sedamnaestogodišnjak je ubio 15 učenika, nastavnika i prolaznika u svojoj bivšoj školi i oko nje. Kasnije je ubijen u razmjeni vatre sa policijom.

U Srbiji su vlasti uvele nasumične kontrole u domovima vlasnika oružja i pokrenule amnestiju za neregistrovano oružje nakon što je trinaestogodišnji dječak 3. maja 2023. ubio osmoro svojih školskih drugova i čuvara u osnovnoj školi Vladislav Ribnikar. Osumnjičeni je ubrzo uhapšen.

U decembru iste godine, dvadesetčetverogodišnji student ubio je 14 osoba na univerzitetu u Pragu koristeći oružje koje je legalno posjedovao. Napadač je ubijen na licu mjesta, vjerovatno sopstvenim hicem. Prema izvještaju AP, Češka je u procesu pooštravanja zakona o oružju.

Mnogo manje pucnjava u školama nego u SAD

Masakri u školama i obrazovnim ustanovama u Evropi još uvijek su rijetki u poređenju sa SAD-om. Iako ne postoje direktni uporedni podaci isključivo za škole, istraživanje Rokefeler instituta za javnu upravu pokazuje da su SAD pretrpjele znatno više „javnih masovnih pucnjava" nego zemlje sa sličnim nivoom ekonomskog razvoja.

Ovakvi incidenti, prema definiciji njujorškog instituta, uključuju „najmanje nekoliko žrtava koje su nasumično izabrane i/ili napadnute zbog svoje simbolične vrijednosti", pri čemu se isključuju slučajevi državnog nasilja ili organizovanog terorizma.

Prema njihovim podacima, u SAD je između 2000. i 2022. godine zabilježeno 109 takvih incidenata, dok ih je u istom periodu bilo šest u Francuskoj, pet u Njemačkoj, tri u Finskoj, i po dva u Velikoj Britaniji, Austriji, Italiji, Holandiji i Švicarskoj.

„Iako postoji više faktora koji doprinose ovim napadima, istraživanja pokazuju da je veći broj javnih masovnih pucnjava u Americi djelimično povezan sa manje restriktivnim zakonima o oružju i većim brojem oružja u civilnom vlasništvu u poređenju sa mnogim drugim zemljama", napisao je kriminolog Džejson R. Silva prošle godine u istraživačkom blogu za institut.

U EU, centralna izvršna vlast u Briselu postavlja minimalne propise o posjedovanju i upotrebi oružja za svih 27 država članica. Nacionalne vlade mogu ih dodatno pooštriti.

Iako se brojke razlikuju širom Evrope, količina oružja među civilima i dalje je znatno manja nego u SAD. Prema istraživanju Small Arms Survey, u SAD je 2017. bilo procijenjeno 120,5 komada vatrenog oružja na 100 stanovnika.

U Engleskoj i Velsu ta brojka je iznosila 4,6, dok je u Francuskoj i Njemačkoj bila 19,6. Procjena za Austriju bila je 30 na 100 ljudi, dok je Srbija imala najvišu stopu u Evropi — 39,1.

Smrtonosni napadi nožem na djecu u Evropi

Iako su u Evropi pucnjave relativno rijetke, napadi nožem u školama su češći nego u SAD.

U Francuskoj je posljednjih godina bilo niz napada nožem u školama, uključujući posljednji slučaj: u utorak 10. maja 2025. u gradiću na sjeveroistoku zemlje: 14-godišnji učenik je na smrt izbo nastavnicu (31) koja je tog dana na ulazu u školu kontrolisala đačke torbe. Kontrole su uvedene kako bi se spriječilo da djeca nose noževe u školu.

U oktobru 2023. muškarac, koji je bio pod nadzorom zbog sumnje na islamističku radikalizaciju, izbo je nastavnika na smrt i povrijedio još troje ljudi u školi koju je ranije pohađao, u gradu Arasu na sjeveru Francuske.

U slučaju koji je šokirao Francusku 2020. osamnaestogodišnjak je odrubio glavu nastavniku Samuelu Patiju ispred škole u blizini Pariza.

U Velikoj Britaniji, jula prošle godine je sedamnaestogodišnjak izbo tri djevojčice, uzrasta od šest do devet godina, na času plesa u Sautportu.

U Zagrebu je 20. decembra prošle godine, 19-godišnji napadač nožem ubio sedmogodišnje dijete i ranio još nekoliko osoba u osnovnoj školi Prečko.

U januaru ove godine, učenik i nastavnik izbodeni su na smrt u srednjoj školi na sjeveru Slovačke.

U Njemačkoj su tužioci podigli optužnicu protiv sedamnaestogodišnjaka za četiri pokušaja ubistva nakon napada nožem u februaru u srednjoj školi u gradu Vupertalu.

Ovaj tekst je izvorno objavljen na  engleskom jeziku.