Praemium Imperiale za Marinu Abramović

Ova nagrada se dodjeljuje bez mnogo pompe, ali ko god je dobije, uradio je nešto značajno: Praemium Imperiale, koju dodjeljuje Japansko umjetničko udruženje, jedna je od najvažnijih svjetskih umjetničkih nagrada. Od 1989. godine, nagrada ističe pojedince koji su oblikovali svoje discipline umjetnički i društveno.

Dodjeljuje se u pet kategorija. Novčani iznos nagrade je 90.000 evra, ali njen pravi značaj leži u njenoj simboličnoj vrijednosti. Ona ne nagrađuje jedno djelo, već cio opus.

U 2025. godini mogu se radovati ovi umjetnici: Škot Piter Dojg (slikarstvo), srpska umjetnica Marina Abramović (vajarstvo), Portugalac Eduardo Soto đe Mora (arhitektura), mađarski pijanista Andraš Šif (muzika) i belgijska koreografkinja Ane Tereza de Kiršmaker (pozorište/film).

Međunarodna pozornica i puno protokola

Dodjela nagrada održaće se u Tokiju u oktobru. Prisutni će biti predstavnici umjetnosti, politike i diplomatije – kao i članovi carske porodice, pošto je princ Hitači, brat bivšeg cara Akihita, pokrovitelj nagrade.

Dobitnike nagrada nominuju međunarodni odbori – uključujući ličnosti iz Francuske, Velike Britanije, Italije, SAD i Japana. 

Ono što je važno nije stil ili nacionalnost – važniji je trajni kulturni uticaj. I upravo to stalno dovodi do uzbudljivih, a ponekad i iznenađujućih imena. 

Velika imena, veliki uticaj

U prošlosti, nagrada je dodijeljena, između ostalih, Sindi Šerman (slikarstvo), Stivu Rajhu (muzika), Normanu Fosteru (arhitektura) i Joko Ono (pozorište/film). Mnogi dobitnici nagrada su pokrenuli debate ili su u svojim djelima ukazivali na društvene nepravde – to je uvijek umjetnost sa stavom.

Njemački umjetnici su takođe dobijali nagradu „Praemium Imperiale”. Među njima su slikari Gerhard Rihter, Anselma Kifer i Rebeka Horn. Pina Bauš je nagrađena za svoj plesni teatar. Tu su i arhitekta Fraj Oto, violinistkinju Ane-Sofi Muter i nedavno, filmski režiser Vim Venders, koji je nagrađen za životno djelo 2022. godine.

Globalne ambicije često promaše cilj

Postoje naravno i kritični pogledi na nagradu. Glavna kritika je da su afričke i latinoameričke ličnosti do sada bile nedovoljno zastupljene, iako se „Praemium Imperiale" smatra međunarodno otvorenom nagradom. Godine 2023, arhitekta Fransis Kere iz Burkine Faso postao je prvi afrički umjetnik koji je dobio nagradu. To jeste početak, ali još uvijek ne i pravilo.

Azijska zastupljenost izgleda bolje. Korejski slikar Li Ufan je nagrađen je 1993. godine, a zatim Džao Vuči 1994. Na listi su i Tadao Ando, Jajoi Kusama, Cai Guo Ćijang i Šigeru Ban - svi umjetnici koji imaju veliki uticaj i izvan Azije.

Nagrada je stigla i u Indiju. Čarls Korea, arhitekta koji je spojio moderni dizajn sa indijskom tradicijom, dobio je nagradu 1994. godine. Aniš Kapur, rođen u Mumbaju i međunarodno poznat po svojim monumentalnim skulpturama, nagrađen je 2011. godine. Imena poput ovih pokazuju da Azija više nije periferno područje u međunarodnom svijetu umjetnosti.