Kako EU puni rusku ratnu kasu?

Zovu se „Nikolaj Zubov", „Boris Davidov" ili „Fjodor Litke“. Oni su dio flote tankera za tečni prirodni gas (LNG) koji neprestano plove između Rusije i EU. Putem satelita moguće ih je neprekidno pratiti. Svaki pojedinačni tanker prevozi oko 175.000 kubnih metara LNG-a po vožnji, što odgovara približno 100 miliona kubnih metara prirodnog gasa – vrijednosti oko 40 miliona evra.

Mnogi od tih LNG tankera su prvobitno pripadali ruskoj državnoj brodarskoj kompaniji „Sovkomflot“, a kasnije su ih preuzeli uglavnom grčki brodovlasnici. U njihovo ime brodovi sada prevoze velike količine LNG-a iz sibirske luke Sabeta ka LNG terminalima u Dunkerku (Francuska), Zebrižu (Belgija) ili Bilbau (Španija) – svake nedjelje više tankera sa ruskim LNG-om stiže u EU luke. Putem gasovoda se odatle preusmjerava u evropsku gasnu mrežu – i time i u Njemačku.

Ruski LNG za dvije milijarde evra

Njemačkom javnom servisu SWR dostupni su brojni upiti poslanika Ljevice u Bundestagu koji se tiču „ruskog LNG-a“. Prema odgovoru njemačke vlade, njemačka energetska kompanija „SEFE“ će u 2025. godini primiti oko 50 isporuka LNG-a iz Rusije. To odgovara vrijednosti od najmanje dvije milijarde evra, u zavisnosti od tržišnih cijena. Berlinski koncern SEFE, koji se do 2022. zvao „Gazprom Germania GmbH“, u međuvremenu je prešao u državno vlasništvo. Trgovinski partner s ruske strane je kompanija za LNG „Novatek“.

Njemačka organizacija za zaštitu životne sredine (DUH) oštro kritikuje uvoz ruskog LNG-a u EU: „Potrebna nam je zabrana uvoza ruskog LNG-a, jer dosadašnje djelimične sankcije nisu uspjele da presjeku ovaj izvor prihoda. Naprotiv: prihodi od ruskih LNG isporuka su na rekordnom nivou“, kaže stručnjak za gas iz DUH-a Julijan Švarckopf.

Na upit SWR-a, kompanija SEFE navodi da su pravno obavezani postojećim gasnim ugovorima sa Rusijom: „SEFE uvozi ruski LNG isključivo u okviru postojećeg, neraskidivog starog ugovora.“

To je teško prihvatljivo, smatra ljevičarski poslanik u Bundestagu Kristijan Gerke: „Ovakvi ugovori iz vremena poslednje velike koalicije su kao kuga i kolera, praktično dozvola za štampanje novca za ruski vojno-industrijski kompleks. Trenutno nema alternative za kupovinu tog LNG-a, jer i ako se gas ne preuzme, mora da se plati. Posljedica: Rusi ga ponovo prodaju na svjetskom tržištu.“ 

Poslovi sa Putinovim partnerima

Ruski gasni koncern Novatek upravlja LNG postrojenjima u Sibiru – od eksploatacije do transporta, uključujući terminale za pretvaranje gasa u tečno stanje. Više od 25 milijardi dolara uloženo je u region Sabeta, kako bi se masovno proširila eksploatacija LNG-a – uz pomoć ruske države. Na svečanim otvaranjima proizvodnih postrojenja Vladimir Putin je uvijek u prvom planu, pored svog bliskog saradnika, oligarha Leonida Viktoroviča Mikhelsona, generalnog direktora Novateka.

Glavni akcionar Novateka je oligarh i Putinov saradnik Genadij Timčenko. Prema navodima ruskih medija, on finansira i kontroliše rusku plaćeničku vojsku „Redut“, koja je, između ostalog, ratovala u Siriji i Ukrajini.

Bliskost Novateka Putinu je poznata, izvještava za SWR jedan dugogodišnji ruski trgovac gasom koji želi da ostane anoniman: „Novatek nije državna kompanija, ali većinski pripada oligarhu Timčenku, bliskom Putinu, koji je sa njim bio u KGB-u. Sve informacije o Novateku i njegovim većinskim akcionarima su javno dostupne. Ljudi iz SEFE moraju biti svjesni šta rade.“

Još nema sankcija EU

Putin se posljednjih godina više puta lično zalagao za proširenje ruskih LNG kapaciteta. Partner njegove kćerke, Marije Voroncove, upravlja jednim poslovnim sektorom u Novateku.

SAD, Kanada, Velika Britanija i Australija već su reagovale i uvele sankcije ovoj kompaniji, uključujući cijelu upravu oko Mikhelsona. Drugačije je u EU. Za sada ni Novatek, ni ruski LNG nisu pod sankcijama. 

Zbog toga su i transporti ruskog LNG-a brodovima trenutno dozvoljeni, saopštava kompanija SEFE: „Pošto EU do sada nije uvela sankcije na ruski LNG, trenutno ne postoji pravni osnov da SEFE raskine ugovor. Sankcije protiv osoba povezanih sa Novatekom ne oslobađaju SEFE obaveze da ispuni ugovorne obaveze.“

Više novca za rusku ratnu kasu

Kritičari se žale da trgovina gasom sa Rusijom donosi milijarde poreskih prihoda Putinu. Švarckopf, stručnjak iz DUH-a, smatra ovo neprihvatljivim: „SEFE u velikoj mjeri doprinosi rastućim prihodima Rusije od LNG trgovine, koja u rusku ratnu kasu donosi više novca nego što Ukrajina dobija humanitarne pomoći. U vrijeme kada rat Rusije protiv Ukrajine postaje sve brutalniji, njemačka vlada ne smije da zatvara oči. Zahtijevamo da se indirektna podrška SEFE ruskoj agresiji protiv Ukrajine odmah prekine.“

I energetski analitičari iz finskog Centra za istraživanje energije i čistog vazduha (Centre for Research on Energy and Clean Air, CREA)“ stalno upozoravaju na tu kompaniju. Novatek je duboko povezan sa ruskom državom, objašnjava energetski stručnjak Petras Katinas za javni servis SWR: „Novatekov gas se prodaje firmama u EU, a profit se oporezuje po stopi od 34 odsto. Polovina tog novca odlazi u državni budžet, koji se direktno koristi za finansiranje rata. Preko te strukture, trgovina LNG-om aktivno finansira rusku agresiju na Ukrajinu."

Budućnost bez Rusije?

EU je najavila da do 2027. godine želi da postane „nezavisna od ruskog gasa“. Tada bi i stari ugovori, poput onih između SEFE i Novateka, mogli biti raskinuti, navodi SEFE: „U okviru plana Evropske komisije za postepeno ukidanje zavisnosti od ruskih energenata, planirano je raskidanje postojećih ugovora, koje bi trebalo da stupi na snagu 1. januara 2028.“

Na upit SWR-a, Njemačko ministarstvo privrede je saopštilo da podržava napore EU „da dalje diverzifikuje energetski uvoz i posebno da postepeno prekine uvoz ruskih fosilnih goriva. To je važno kako bi se smanjile jednostrane zavisnosti i kako bi se prekinulo finansiranje rata.“ Pritom se, međutim, mora „uvijek voditi računa o sigurnosti snabdijevanja i stabilnosti cijena“.