1700 godina od ujedinjenja hrišćana

Ovih dana se navršava 1.700 godina od održavanja Prvog nikejskog sabora. Ovo veliko crkveno okupljanje u Rimskom carstvu pod carem Konstantinom, održano 325. godine, smatra se ključnom etapom u razvoju crkve. Na saboru u Nikeji, na kojem je učestvovalo oko 200 episkopa, oblikovani su osnovni dijelovi današnje hrišćanske vjere.

„Prvi nikejski sabor je bio jedini sabor, dakle jedino okupljanje gotovo svih tada relevantnih autoriteta u antičkoj crkvi, pod vođstvom cara“, objašnjava katolički teolog iz Paderborna Kristijan Štol u razgovoru za DW.

„Za razliku od svih kasnijih sabora, ovaj sabor i dalje priznaju sve postojeće hrišćanske konfesije.“ Time predstavlja uzor i rado se obilježava kao jubilej, naglašava Štol. To pokazuju i programi crkvenih akademija i obrazovnih institucija – ne samo u Njemačkoj – kao i skupovi međunarodnih mreža teologa: gotovo svuda se, s različitim akcentima, ove godine pojavljuje spominjanje Nikejskog sabora.

Čežnja za jedinstvom

Štol (42) je takođe glavni direktor važnog Instituta Johan-Adam-Meler za ekumenizam, sa katoličke strane. Po njegovom mišljenju, danas „mnogi hrišćani širom svijeta gledaju na ovaj sabor", sa nadom ili namjerom da se ojača jedinstvo ne samo unutar crkve, već i u političkom svijetu. Jer, 325. godine se, u osnovi, takođe radilo o jedinstvu crkava i jedinstvu carstva. Danas su, nasuprot tome, i crkva i svijet podijeljeni i razjedinjeni.

U dvije goruće temeljne tačke, Nikejski sabor je donio razjašnjenja. Prvo, učesnici su se nakon dugotrajne rasprave dogovorili oko zajedničkog datuma Uskrsa. Time je centralni hrišćanski praznik u tadašnjem svijetu prvi put proslavljen istog dana među svim hrišćanima.

Drugo, sabor je donio odluku o tome kako treba razumjeti osobu Isusa iz Nazareta. „Već Novi zavjet poznaje različita gledišta po tom pitanju“, kaže Štol. Zato je u antičkom svijetu bilo „čitav niz teoloških kontroverzi“. „U Nikeji su se dogovorili da se Hristos može nazvati Bogom – u istom smislu u kom vjernici govore o Bogu Ocu." To se i danas visoko cijeni kod svih hrišćanskih konfesija. U ispovijedanju vjere se kaže da je Isus Hristos, Sin Božiji, „...pravi Bog od pravog Boga, rođen, a ne stvoren, jednosuštan s Ocem...“

Zanimljiv je bio istorijski kontekst. Veliko okupljanje crkvenih predstavnika sazvao je svjetovni vladar. Konstantin (rođen između 270. i 288; preminuo 337) bio je rimski car od 306. godine, a od 324. vladao je i zapadnim i istočnim dijelom Rimskog carstva, odnosno Vizantijom. Najkasnije od 324. godine otvoreno se izjašnjavao kao hrišćanin.

„Car kao pokretač“

Štol ocjenjuje Konstantina kao „pokretača“ sabora. Svjetovna vlast je, pritom, prije svega slijedila političke motive – da okonča sukobe u carstvu. Car je želio „da izbjegne sukobe među episkopima, da zaštiti svoju upravu od teoloških rasprava“. A učesnici sabora su, uprkos jezičkim barijerama i vrlo različitom porijeklu, uspjeli da se dogovore – što bi danas moglo poslužiti kao uzor u rješavanju vjerskih sukoba, smatra Štol.

Tako ovaj događaj, koji je trajao od kraja maja (tačan datum početka nije poznat) do 25. jula 325. godine, zaista – i to je rjetkost – pripada zajedničkoj istoriji svih današnjih crkava. Tu je nastao zajednički simbol ispovijedanja vjere kao tačka oslonca. U gradu, koji se danas zove Iznik i koji se nalazi oko 120 kilometara jugoistočno od Istanbula.

Veliko iščekivanje pape Franje

Godinama unazad, nedavno preminuli papa Franja je s velikim iščekivanjem gledao na 2025. godinu u okviru teme ekumenizma. To je s jedne strane bilo posebno zbog činjenice da su ove godine sve crkve slavile Uskrs istog dana – što se dešava rijetko, jer su se tokom istorije kalendari zapadnog i istočnog hrišćanstva razišli. S druge strane, što je još važnije, Franja je želio da usmjeri pažnju na sjećanje na Nikeju i zajedničko nasljeđe svih hrišćana. Posjeta povodom jubileja bila je planirana za kraj maja. Ali, stvari su se odvile drugačije.

Inače, papa Franja, koji je preminuo 21. aprila u 88. godini, bio je gotovo prijateljski povezan sa vaseljenskim patrijarhom Vartolomejem (85), koga je posjetio 2014. u njegovoj rezidenciji u Istanbulu, a sreo se s njim ponovo 2015. na Lezbosu.

Vartolomej, koji je prisustvovao i Franjinom ustoličenju 2013. u Vatikanu, nedavno je u dva navrata putovao u Rim – na sahranu Franje i na ustoličenje pape Lava XIV. To što tako nešto danas izgleda normalno, zapravo nije bilo uobičajeno: tek 1964. godine su se, prvi put nakon više od 500 godina, ponovo sreli papa iz Rima i patrijarh iz Konstantinopolja.

Lav XIV, koji je od 8. maja biskup Rima i time papa, i Vartolomej, koji je patrijarh od 1991, sastali su se 18. maja u Vatikanu. Nakon toga je rimski papa pozvao na postizanje potpune zajednice među svim hrišćanima i podsjetio na Prvi nikejski sabor. Sada se očekuje – a papa je to najavio svega nekoliko dana po preuzimanju službe – da će krajem novembra otputovati u današnju Tursku povodom obilježavanja 1.700 godina od sabora i posjetiti današnji Iznik i Istanbul.

Pratite nas i na Facebooku, na X-u, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu